تحلیل نحوی‌کلامی دست نوشته‌های داستانی کودکان و نوجوانان

عنوان کامل : تحلیل نحوی‌کلامی دست نوشته‌های داستانی کودکان و نوجوانان

تعداد صفحات : 76

دسته : ادبیات

مقدمه

  فصل حاضر شامل سه بخش است: بخش نخست، شامل معرفی مفاهیم بنیادی ادبیات،ادبیات کودک، کودک و نوجوان، نحو وکلام و تحلیل کلام می‌باشد. بخش دوم، تاریخچه مختصری از مطالعات غربیان درباره ادبیات کودک به دست می‌دهد. بخش سوم هم شامل پیشینه ادبیات کودک در ایران است.

۲-۲ مفاهیم بنیادی

۲-۲-۱ ادبیات

  گرچه از دیرباز، تعاریف زیادی از ادبیات ارائه شده است ولی هیچ‌گاه هیچ‌کدام از تعاریف جامع و مانع نبوده است و تا وقتی که عواطف و احساسات بشری به شکلی دقیق و کامل تعریف نشود، تعاریف گوناگون ادبیات نیز همچنان لنگ‌لنگان به پیش خواهد رفت.

  بنفشه‌حجازی(۱۷:۱۳۷۴)می‌گوید که ادبیات دانش‌های متعلق به علوم ادبی وآثار ادبی است.

  هاک[۱](۵:۱۹۹۷)می‌گوید:ماادبیات را به عنوان شکل تخیلی زندگی و اندیشه در فرمها وساختارهای زبانی می‌شناسیم.

  در فرهنگ وبستر[۲](صفحه۱۰۵۶)آمده که”مجموعه آثار نوشتاری مربوط به یک زبان یا یک کشور یاگروه سنی ادبیات تلقی می‌شود”

  لیلی ایمن(۱۳۵۲)می‌گوید:”مجموعه تظاهرات هنری هر قوم که در قالب کلام ریخته شده است،ادبیات آن قوم به شمار می‌رود”

  ۲-۲-۲ ادبیات کودک

  بین ادبیات کودکان و بزرگسالان تفاوت ساختاری چندانی وجود ندارد. چرا که هر دو ادبیات هستند و با تکیه بر جوهر ادبی خلق می‌شوند، ولی مخاطبان متفاوتی را در نظر می‌گیرند.

  حجازی(۱۳۷۴)می‌گوید:” تعریف ادبیات کودکان با تعریف ادبیات به معنای عام تفاوتی ندارد، اما تفاوت بین نیازها و امکانات کودکان با بزرگسالان موجب می‌شود که از ادبیات کودکان انتظار بیشتری وجود داشته‌باشد، چرا که برای انسانی کم تجربه به وجود می‌آید، لذا باید عالی‌تر و سازنده‌تر باشد. این تفاوت‌ها و محدودیت‌ها عبارتند از:

-       محدود بودن تجربه کودکان ( از لحاظ نوع، وسعت و میزان تجربه )

-       محدودیت زبان ( محدودیت گنجینه لغات )

-   محدودیت زمان دقت ( کودکان نمی توانند از نظر فکری مدت زیادی در امری مثل خواندن داستان دقت کنند. )

-       ناتوان بودن در دریافت رویدادهای مختلف در یک زمان”

  لاکنز(۱۹۹۹)معتقد است که تفاوت کودکان با بزرگسالان در تجربه‌های آنهاست و نه در نوع تجربه‌هایشان. پس تفاوت ادبیات آنها هم تفاوت در درجه است نه تفاوت در نوع.

  هانت[۳](۲۳:۱۳۷۵-۲۲)می‌گوید:”روی هم‌رفته می‌توان دو نظریه را ناظر بر تعاریف ادبیات کودکان دانست ابتدا نظریه کسانی که معتقدند کودکان ونوجوانان دارای محدودیت‌های حسی، عاطفی،ذهنی،روانی،عقلی وتجربی هستند و به همین دلیل آثار خاصی نیاز دارند. این آثار باید برای آنها با توجه به این ویژگی‌ها پدید آید و در روند پدیداری این آثار اراده و میل نویسندگان بر خلاقیت‌های ذهنی بی‌قید وشرط برتری دارد. گرچه این گروه ارزش‌های زیبایی شناختی را نفی نمی‌کنند،ولی آنها را در چهارچوب قالب‌های از قبل تعیین شده و کنترل شده می‌پزیرند.

  نظریه دوم بر این اساس شکل می‌گیرد که عرصه ادبیات وهنر عرصه آزادی و اختیار است و کودکان و نوجوانان نیز بخشی از بشریت هستند و ادبیات آنها نیز بخشی از ادبیات است.بدین ترتیب هر خطی که کودکان یا کتابهای آنها را مجزا کند، خطی تصنعی خواهد بود.

  پیروان این نظریه معتقدند که محدودیت در قدرت درک و خواندن محدودیت در تجربه و محدودیت درتوان تمرکز حواس در کودکان و نوجوانان واقعیتهای غیر قابل انکار است،ولی در هنگام گزینش آثار باید گروه‌های سنی مورد نظر باشند نه در هنگام خلق آثار،زیرا خلق ادبی روندی است که تابع نوعی جوشش درونی است.لذا پیروان این نظریه تأکید دارند که نوشتن برای کودکان باید با همان معیاری داوری شود که نوشتن برای بزرگسالان. عدم به‌کارگیری همان معیار انتقادی برای ادبیات کودکان به این معنی است که بگوییم ادبیات کودکان نسبت به ادبیات بزرگسالان کم‌ارزش‌تر است.

  محمدی(۱۳:۱۳۷۶)می‌گوید:”ادبیات کودکان اصطلاحی ترکیبی است که در یک وجه آن مخاطب ودر وجه دیگر آن جوهر ادبی قرار دارد. پس آثاری که ادبیات کودکان خوانده می‌شوند باید هر دو مولفه را دارا باشند. توجه بیش از حد به مخاطب و تواناییها ومحدودیتهایش نباید جوهر ادبی را از بین ببردواز طرفی عنصر ادبیت در گرو خلاقیت است.”

   در ویرایش سوم فرهنگ وبستر آمده است که ادبیات کودک و نوجوان مجموعه‌ای از نوشته‌ها است که برای کودکان و نوجوانان تدوین شده است.

در دایرةالمعارف فارسی این عبارت این‌چنین تعریف شده است:”ادبیات کودک و نوجوان به مجموعه‌از آثار اطلاق می‌شود که برای مطالعه کودکان و نوجوانان و به منظور سرگرمی و آموزش آنها فراهم شده است. به معنای درستتر آثاری که از لحاظ لفظ و تعبیر متناسب با سنین مختلف کودکان و نوجوانان باشد.”

  در جلد دوم فرهنگنامه کودکان و نوجوانان(۱۶۴:۱۳۷۳)اینطور ذکر شده است:”نوشته‌ها و سروده‌هایی هستند که ارزش ادبی و هنری دارند و برای کودکان و نوجوانان پدید می‌آیند.”

  همانطور که در تعاریف بالا آمده، همواره  تاکید بر مخاطب کودک و نوجوان مورد نظر قرار گرفته است. در بین تعاریف تنها در دو مورد به ارزش ادبی و هنری اشاره شده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که حضور واژه ادبیات در دو تعریف دیگر با تعریف ادبیات که ار ساختار و قدرت بیانی عالی برخوردار است همخوانی ندارد.

  در منابع موجود درباره ادبیات کودک و نوجوان دست نوشته‌های خود آنان، جزء ادبیات کودک و نوجوان منظور نشده است.همیشه در تعریف ادبیات کودک، نوعی بزرگسال محوری در میان بوده است.در متون نظری، اغلب ادبیات کودک را در نوشته‌هایی منحصر کرده‌ایم که بزرگترها با قصد و اراده قبلی به منظور مخاطب قرار دادن کودکان پدید آورده اند. گویی که این کودکان ذهنی خالی و خام دارند که تنها باید توسط افراد بالغ به زبانی که برای آنها قابل فهم باشد شکل بگیرد.از سویی ، اگر دایره ادبیات کودک را تنگ و منحصر به آثاری سازیم که خود بچه ها برای یگدیگر خلق کرده اند ، محروم کردن کودکان از ادبیاتی است که بزرگترها آفریده‌اند. کودکان را خالق انحصاری ادبیات کودکان دانستن، همان‌قدر غیر‌عملی و شعاریست که صرفاً بزرگسالان را فعالان و حاکمان بی‌چون و چرای این عرصه بشماریم. منحصر ساختن خلق ادبیات کودکان را به خود کودکان باعث قطع ارتباط میان دو نسل می شود. بنابراین هر آنچه برای کودکان و نوجوانان، در خور فهم و درک باشد و مورد علاقه آنها واقع شود، ادبیات کودک و نوجوان محسوب می شود.

در مقابل این نوع نگاه به ادبیات کودک و نوجوان که در آن، آفرینش خود کودک نادیده گرفته شده است و کودک و نوجوان تنها بعنوان دریافت کننده و حتی مصرف کننده فرض شده، تلاشی صورت گرفته تا تمرکز را به سوی آنچه که توسط کودکان و نوجوانان ایجاد شده حرکت داده و به جای کوشش برای فرم دادن به این ذهن‌ها، ساختارها و الگوهایی موجود در آنها جستجو شود. در این تحقیق تعامل نحو و کلام در دست نوشته‌های داستانی کودکان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

 ۲-۲-۲-۱ اهداف ادبیات کودک

  حجازی(۱۳۷۴: ۲۲-۲۱)می‌گوید:”هدف ادبیات کودکان،ساختن انسان و جامعه است. لذا ادبیات بر گذشته آینده نگر است و نقش بزرگی بر عهده دارد که اهداف مختلف زیر را بر عهده می گیرد:

 ۱-آماده کردن طفل برای شناختن، دوست داشتن و ساختن محیط

۱-  شناساندن طفل به خویشتن، ایجاد احترام،اصالت انسانی و میل به اعتلای مداوم

۲-  سرگرم کننده و لذت بخش بودن

۳-  علاقمند کردن طفل به مطالعه و ایجاد عادت به مطالعه

۴-  ایجاد و تقویت صلح در جهان ( که این مورد هدف ادبیات جهانی کودکات و نوجوانان می‌باشد).

    ۲-۲-۲-۲ کاربرد ادبیات کودکان در زندگی کودک

  حجازی(  ۸۹:۱۳۷۴-۸۸)موارد کاربرد ادبیات کودکان را در زندگی کودک به صورت زیر می‌شمارد:

۱-کسب تجارب و اطلاعات تازه درباره مسائل مختلف

۲-کمک به آموزش و یادگیری زبان اصلی

۳-آشنا نمودن کودک به فرهنگ ملی، علاقمندی به فرهنگ جهانی و تحکیم و تقویت صلح جهانی

۴-پرورش و گسترش توانایی تعبیر و بیان گفتاری و نوشتاری و ذوق هنری

۵-رهبری، تقویت و تربیت نیروی اندیشه برای یافتن فلسفه صحیح زندگی

۶-آشنا ساختن غیرمستقیم کودک با دنیای خویش و محل زندگی

۷-سهیم کردن کودک در گذشته و شناخت بهتر گذشته برای درک بهتر واعیت حال و سهیم شدن در آینده

۸-رشد و گسترش رغبت‌های کودکان و ارضای تنوع‌طلبی نوجوانان

۹-راهنمای اخلاقی کودک بدون اجبار، تنبیه و یا تشویق

۱۰-رشد و گسترش میل اجتماعی و همکاری صادقانه و صمیمانه در کودکان

۱۱-تربیت شخصیت کودک در اثر ایجاد اعتماد به نفس و استقلال شخصی

۱۲-ارضای بعضی نیازهای ذهنی و عاطفی و لذت بردن پاک.

فهرست

پیشینه مطالعات… ۱

۲-۱ مقدمه. ۱

۲-۲ مفاهیم بنیادی… ۱

۲-۲-۱ ادبیات… ۱

۲-۲-۲ ادبیات کودک…. ۲

۲-۲-۲-۱ اهداف ادبیات کودک…. ۵

۲-۲-۲-۲ کاربرد ادبیات کودکان در زندگی کودک…. ۵

۲-۲-۳ کودک و نوجوان.. ۶

۲-۲-۳-۱ خصوصیات رشد جسمی و روانی… ۷

۲-۲-۳-۲ احتیاجات و علاقمندیها انسانی… ۱۲

۲-۲-۳-۳ تواناییهای خواندن و تسلط زبان.. ۱۴

۲-۲-۳-۴ محیط زندگی و تجربیات و شناختهایی که ایجاد می‌کنند.. ۱۵

۲-۲-۴ نحو. ۱۷

۲-۲-۵ کلام و تحلیل کلام.. ۱۸

۲-۲-۵-۱ پیشینه ی مختصر مطالعات کلامی… ۱۸

۲-۲-۵-۲ چارچوب نظری تحلیل کلام.. ۱۹

۲-۳ مطالعات غربیان در مورد ادبیات کودک و نوجوان.. ۲۰

۲-۳-۱ پیشینه ادبیات کودک خلق شده توسط بزرگسالان.. ۲۰

۲-۳-۲ پیشینه بررسی دست‌نوشته‌های کودکان و نوجوانان.. ۲۹

۲-۴ تاریخ ادبیات کودکان ایران.. ۳۱

۲-۴-۱ ادبیات کودکان پس از اسلام- از سده اول تا پنجم هجری… ۳۱

۲-۴-۲ ادبیات کودکان از سده پنجم تا نهم هجری… ۳۲

۲-۴-۳ ادبیات از سده نهم تا دوازدهم هجری… ۳۳

۲-۴-۴ ادبیات کودکان دوره مشروطه. ۳۵

۲-۴-۴-۱ دگرگونی در فرهنگ و ادب فارسی… ۳۶

۲-۴-۴-۲ دگرگونی در نشر و زبان ادبیات کودکان.. ۳۹

۲-۴-۵ نقد در ادبیات کودکان و تحولات بعدی در ادبیات کودک و نوجوان.. ۳۹

منابع فارسی:. ۴۶

منابع انگلیسی:. ۴۸

ملاحظات نظری… ۴۹

نگاهی بر دستور نقش گرای نظام مند هلیدی… ۴۹

انواع معنا. ۴۹

انواع فرا نقش…. ۵۲

فرانقش تجربی… ۵۲

۳-۱-۲-۲  فرا نقش بینافردی… ۵۵

۳-۱-۲-۳  فرانقش متنی… ۵۷

۳-۱-۲-۴   فرانقش چهارم: فرانقش منطقی… ۵۸

۳-۲    شبکه نظام‌ها. ۵۹

۳-۳بازنمایی معنا در زبان از دیدگاه هلیدی… ۶۱

۳ـ۴ـ متن و انسجام. ۶۴

۳ـ۴ـ۱ـ بافت متنی.. ۶۴

۳ـ۴ـ۲ـ انسجام. ۶۵

۳-۴-۲-۱ انسجام دستوری.. ۶۶

۳-۴-۲-۱-۱ ارجاع.. ۶۶

۳-۴-۲-۱-۲ جایگزینی.. ۶۸

۳-۴-۲-۱-۳ حذف.. ۶۹

۳-۴-۲-۲ انسجام واژگانی.. ۷۰

۳-۴-۲-۲-۱ تکرار. ۷۰

۳-۴-۲-۲-۲ هم‌آیی.. ۷۱

۳-۴-۲-۳ انسجام پیوندی.. ۷۱

۳-۴-۲-۳-۱ انسجام پیوندی اضافی.. ۷۱

۳-۴-۲-۳-۲ انسجام پیوندی تقابلی.. ۷۱

۳-۴-۲-۳-۳ انسجام پیوندی علی.. ۷۱

۳-۴-۲-۳-۴ انسجام پیوندی زمانی.. ۷۲

منابع انگلیسی.. ۷۲

منابع فارسی.. ۷۲

جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید